เรื่องอาหารกับคนไทยถือเป็นเรื่องที่แยกจากกันไม่ออก โดยเฉพาะอาหารไทยที่ทั่วโลกให้การยอมรับ แต่สำหรับคนไทยแล้วอาหารญี่ปุ่นถือเป็นหนึ่งเมนูที่คนไทยให้ความนิยมรับประทานอย่างสูง ส่งผลให้เกิดร้านอาหารสไตล์ญี่ปุ่นจำนวนมาก โดยแต่ละร้านมักจะชูจุดเด่นด้วยเมนูอาหารญี่ปุ่น เช่น ซูชิ ชาบู ราเมน เป็นต้น
เพราะจำนวนร้านอาหารญี่ปุ่นที่เพิ่มมากขึ้นส่งผลให้เกิดการแข่งขันที่รุนแรงตามไปด้วย ประกอบกับเศรษฐกิจที่ทำให้หลายคนตัดสินใจยากมากขึ้น ลังเลในการรับประทานอาหารญี่ปุ่น โดยเฉพาะร้านซูชิที่มีการลดลงของร้านค้าจำนวนมาก ขณะที่ในต่างจังหวัดร้านอาหารญี่ปุ่นสไตล์คาเฟ่ กำลังได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้นจากการท่องเที่ยวที่เติบโต ทำให้ภาพรวมตลาดอาหารญี่ปุ่นชะลอการเติบโต
ร้านอาหารญี่ปุ่นยังคงเติบโต
จากการสำรวจของ องค์การส่งเสริมการค้าต่างประเทศของญี่ปุ่น (JETRO) ในประเทศไทยประจำปี 2567 พบว่า ร้านอาหารญี่ปุ่นยังคงมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทั้งในกรุงเทพฯ ปริมณฑล และต่างจังหวัด โดยร้านอาหารญี่ปุ่นในประเทศไทยมีจำนวน 5,916 ร้าน เพิ่มขึ้น 165 ร้าน หรือ 2.9% เมื่อเทียบกับการสำรวจในปี 2566 ที่มีเพียง 5,751 ร้าน โดยมีจำนวนร้านเพิ่มขึ้นทั้งในกรุงเทพฯ ถึง 2.7% ขณะที่พื้นที่ 5 จังหวัดปริมณฑลเพิ่มขึ้น 2.7% และต่างจังหวัดเพิ่มขึ้น 3.1%
โดยจำนวนร้านที่มีการเพิ่มมากขึ้น จะเป็นภัตตาคารอาหารญี่ปุ่นที่มีจำนวนร้านมากที่สุดถึง 1,439 ร้าน แซงหน้าร้านซูชิที่เคยอยู่ในอันดับจำนวนร้านที่มากที่สุดในช่วงปี 2563-2566 โดยร้านซูชิกลายเป็นร้านที่มีจำนวนมากเป็นอันดับ 2 แต่กลับมีแนวโน้มลดลงเหลือเพียง 1,279 ร้านหรือลดลงประมาณ 6.8% ขณะที่ร้านประเภทโซบะ/อุด้ง ร้านคาเฟ่ และร้าน Izakaya มีอัตราการเพิ่มขึ้นมากที่สุด
จากการสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้องกับธุรกิจร้านอาหารญี่ปุ่น พบว่า หลายปีที่ผ่านมามีร้านซูชิคุณภาพดีและราคาไม่แพงเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้ผู้บริโภคต้องการซูชิที่มีคุณภาพดียิ่งขึ้นกว่าในอดีต ก่อให้เกิดผลกระทบต่อร้านซูชิที่แข่งขันกันด้านราคา และอาจจะเป็นสาเหตุที่ทำให้จำนวนร้านซูชิมีจำนวนลดน้อยลง นอกจากนี้ร้านซูชิบางร้านยังเพิ่มเมนูใหม่เพื่อเสริมความหลากหลาย จนส่งผลให้ร้านซูชิกลายสภาพเป็นร้านประเภทอื่น
เมื่อแบ่งตามราคาของแต่ร้านพบว่า ร้านที่มีราคาเฉลี่ยต่อหัว 101 – 250 บาท มีจำนวนมากที่สุดถึง 2,057 ร้าน รองลงมาคือร้านระดับราคา 251 – 500 บาท จำนวน 1,401 ร้าน ตามด้วยร้านระดับราคาต่ำกว่า 100 บาท จำนวน 749 ร้าน ร้านระดับราคา 501 – 1,000 บาท จำนวน 681 ร้าน และร้านระดับราคามากกว่า 1,000 บาท จำนวน 270 ร้าน โดยร้านระดับราคามากกว่า 1,000 บาทมีอัตราเพิ่มมากขึ้นถึง 13.9%
ร้นญี่ปุ่นเติบโตในต่างจังหวัด
สำหรับร้านอาหารญี่ปุ่นในต่างจังหวัดมีการเติบโตเพิ่มมากขึ้น โดยในจังหวัดเชียงใหม่มีจำนวนร้านอาหารญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นจากปีที่แล้วถึง 23 ร้าน รวมเป็น 280 ร้าน ขณะที่จังหวัดนครปฐมมีเพิ่มขึ้น 15 ร้าน รวมเป็น 104 ร้าน ส่วนจังหวัดภูเก็ตมีเพิ่มขึ้น 11 ร้าน รวมเป็น 142 ร้าน ส่งผลให้มีร้านอาหารญี่ปุ่นดำเนินกิจการอยู่ในทุกจังหวัดต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2563
ด้วยจำนวนร้านค้าที่เพิ่มมากขึ้น ทำให้การแข่งขันในธุรกิจร้านอาหารทุกประเภทในภาพรวมทวีความรุนแรงขึ้น รวมทั้งธุรกิจร้านอาหารญี่ปุ่น จากข้อมูลพบว่า อาหารญี่ปุ่นเป็นที่คุ้นเคยกับผู้บริโภคชาวไทยมาเป็นเวลานาน และรู้จักอาหารญี่ปุ่นเป็นอย่างดี นั่นทำให้ความต้องการอาหารญี่ปุ่นยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่อง
อย่างไรก็ตาม การเดินทางไปเที่ยวประเทศญี่ปุ่นเพิ่มมากขึ้นของนักท่องเที่ยวชาวไทย ส่งผลให้ได้รับความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับอาหารญี่ปุ่นดั้งเดิมเพิ่มมากขึ้น และทำให้เกิดเทรนด์ความต้องการของผู้บริโภคในการรับประทานอาหารรสชาติแบบญี่ปุ่นดั้งเดิม รวมถึงการค้นหาเทรนด์ใหม่ๆ ของอาหารญี่ปุ่นที่เพิ่มมากยิ่งขึ้นเพื่อรับประสบการณ์ที่แปลกใหม่
สร้างความแตกต่างทำให้ร้านซูชิมีจำนวนลดลง
จากข้อมูลที่พบว่า ร้านซูชิมีจำนวนสาขาที่ลดลง เมื่อลงลึกในรายละเอียดจะพบว่า จำนวนร้านค้าของซูชิที่ลดลงเป็นผลมาจากความต้องการของผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป นั่นเพราะผู้บริโภคต้องการรสชาติที่ดั้งเดิมและรูปแบบดั้งเดิมของซูชิแบบที่เรียกว่ายกร้านซูชิจากญี่ปุ่นมาไว้ที่ประเทศไทย ส่งผลให้ร้านค้าซูชิที่เน้นคุณภาพและรสชาติดั้งเดิมเปิดเพิ่มมากขึ้น และทำให้ร้านค้าซูชิเดิมได้รับผลกระทบอย่างเลี่ยงไม่ได้
นอกจากนี้เศรษฐกิจยังทำให้การเลือกรับประทานอาหารญี่ปุ่นลดลง และจะเลือกทานอาหารญี่ปุ่นโดยเน้นที่ความคุ้มค่าเป็นหลัก ทำให้ร้านซูชิเดิมที่เคยเปิดอยู่หากต้องการดำเนินธุรกิจต่อไปจำเป้นต้องพัฒนาเพื่อสร้างความแตกต่าง โดยเฉพาะการเพิ่มเมนูใหม่ๆ เพื่อสร้างความหลากหลาย ส่งผลให้ร้านซูชิเดิมกลายสภาพไปเป็นร้านอาหารญี่ปุ่นในกลุ่มอื่นที่ไม่มีใช่ร้านซูชิ
ขณะที่ร้านคาเฟ่ในต่างจังหวัดมีการสร้างความแตกต่างด้วยการนำเมนูอาหารญี่ปุ่นง่ายๆ เข้ามาเสริมเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวที่เดินทางท่องเที่ยวในต่างจังหวัด ทำให้ร้านค่าเฟ่ในสไตล์ญี่ปุ่นเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะในพื้นที่ต่างจังหวัดที่เป็นจังหวัดท่องเที่ยว
อาหารญี่ปุ่นสู่ Soft Power ทั่วโลก
นอกจากเรื่องของความอร่อยแล้ว ร้านอาหารญี่ปุ่นยังมีความสำคัญในแง่ของการเผยแพร่วัฒนธรรมอาหารญี่ปุ่นไปสู่นานาประเทศทั่วโลก โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวทั่วโลกที่เดินทางมาเที่ยวที่ประเทศไทยแต่ยังไม่รู้จักประเทศญี่ปุ่น การที่นักท่องเที่ยวทั่วโลกได้ทางอาหารญี่ปุ่นในประเทศไทย จะทำให้เกิดการเรียนรู้และอยากรู้จักประเทศญี่ปุ่น จนนำไปสู่การเดินทางมาเที่ยวที่ประเทศญี่ปุ่น
รวมถึงธุรกิจร้านอาหารญี่ปุ่นยังเป็นองค์ประกอบสำคัญสำหรับผู้ผลิตและผู้ประกอบการในประเทศญี่ปุ่น เนื่องจากมีร้านอาหารญี่ปุ่นในไทยมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการส่งออกผลผลิตเกษตร ป่าไม้ ประมงและสินค้าอาหารจากประเทศญี่ปุ่น
โดย นายคุโรดะ จุน ประธานเจโทร กรุงเทพฯ เสริมว่า การเติมเต็มความต้องการของผู้บริโภคที่ชอบอาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิม คือสิ่งสำคัญในการขยายการส่งออกสินค้าอาหารจากประเทศญี่ปุ่นมายังประเทศไทย ในอนาคตจะมีการเสริมสร้างความรู้และเปิดประสบการณ์การทานอาหารญี่ปุ่น โดยเฉพาะวัตถุดิบลับที่ยังไม่แพร่หลายให้แก่ผู้บริโภคชาวไทย รวมทั้งนักท่องเที่ยวต่างชาติที่มาเยือนประเทศไทยเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ
ส่งผลให้ในปีงบประมาณ 2567 JETRO ได้จัดงานเจรจาธุรกิจและกิจกรรมประชาสัมพันธ์สินค้าอาหารญี่ปุ่นทั่วประเทศไทย นอกจากนี้ยังมีกำหนดจัดงานเจรจาธุรกิจกับผู้ประกอบการจากประเทศญี่ปุ่นที่จังหวัดกรุงเทพฯ ในเดือนกุมภาพันธ์นี้ทั้งแบบพบหน้า (5 – 6 ก.พ.) และแบบออนไลน์ (25 – 27 ก.พ.) สามารถติดตามรายละเอียดกิจกรรมได้ที่เว็ฐไซต์ของ JETRO
หากมองในมุมของธุรกิจถือเป็นการรุกตลาดที่มีกลยุทธ์น่าสนใจ ที่สำคัญยังเป้นสิ่งเล็กที่ส่งผลต่อภาพรวมของเศรษฐกิจที่ญี่ปุ่น โดยเฉพาะการเป็น Soft Power ของแท้ ที่นอกจากสร้างรายได้ให้กับผู้ประกอบการ แต่ยังสามารถส่งไม้ต่อให้กับการท่องเที่ยวในภาพใหญ่ โดยที่จำเป็นต้องขยายธุรกิจไปสู่ประเทศต่างๆ ทั่วโลกที่ต้องใช้เงินลงทุนที่สูง แต่ใช้เงินลงทุนเพียงจุดเดียวที่สามารถกระจายแรงดึงดูดไปสู่ตลาดใหญ่ทั่วโลกได้ผ่านธุรกิจอาหารญี่ปุ่นในประเทศไทย
