ในงานประชุม “The Innovation and Entrepreneurship Education in the New Era: Challenges and Opportunities conference” ที่คณะเศรษฐศาสตร์และการจัดการ มหาวิทยาลัยชิงเต่า ร่วมกับ CEM ได้เชิญ “แดเนียล จาง ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร Alibaba” ไปร่วมบรรยาย
แดเนียล จาง นำเสนอเรื่องราวความสำเร็จของ Alibaba ให้แก่คนรุ่นใหม่ ผู้ประกอบการธุรกิจรุ่นใหม่ และสตาร์ทอัพ พร้อมแบ่งปันประสบการณ์เกี่ยวกับการเลือกโอกาสที่เหมาะสม ความหมายที่แท้จริงของนวัตกรรมและการเปลี่ยนแปลงของ “Alibaba” จากการเป็นนักสร้างฝันมาสู่นักสร้างอนาคต โดยมีใจความสำคัญดังต่อไปนี้
1. อย่ามองโอกาศแค่วันนี้ แต่จงมองโอกาสของวันพรุ่งนี้ให้ทะลุ เพื่อเป็น “First Mover”
ในทุกวัน เราเห็นโอกาสมากมาย ใหญ่บ้างเล็กบ้าง แต่เมื่อเราพิจารณาอย่างละเอียด โอกาสที่ผ่านเข้ามามากอาจไม่ใช่โอกาสที่แท้จริง สิ่งสำคัญคือ ทำอย่างไรเราจะเลือกโอกาสที่ดีที่สุด และเรียงลำดับโอกาสได้
โอกาสต้องไม่ใช่โอกาสของวันนี้ ถ้าคุณเห็น คู่แข่งคุณก็เห็นเหมือนกัน ผู้ประกอบการแท้จริงต้องสามารถเห็นโอกาสของพรุ่งนี้ แม้คนจะไม่เชื่อคุณ แต่นั่นเป็นเรื่องธรรมดาของผู้บุกเบิกในตลาด (First-Mover) ขอเพียงแต่ลองสิ่งใหม่ คุณอาจจะแก้ไขประเด็นปัญหาของวันพรุ่งนี้
กรณีศึกษา “การค้นพบโอกาสของจีนในด้านออนไลน์”
เมื่อครั้ง “แจ็ค หม่า” ผู้ก่อตั้ง Alibaba ได้ใช้อินเทอร์เน็ตเป็นครั้งแรกในปี 2538 ที่อพาร์ตเม้นท์ของเพื่อนในซีแอตเทิล เมื่อเขาพิมพ์ค้นหาคำว่า “เบียร์” แล้วพบว่ามีผลลัพธ์มากมาย แต่เมื่อพิมพ์ “เบียร์” และ “จีน” กลับไม่พบอะไรเลย และนั่นคือจุดที่ทำให้ “แจ็ค หม่า” เห็นถึงโอกาส เขาตระหนักถึงอำนาจของอินเทอร์เน็ตที่จะช่วยสร้างการค้าระดับโลกและโอกาสในการส่งออกของธุรกิจจีน
2. ต้องเป็นมากกว่า “นักสร้างฝัน” แต่จง “คาดหวังกับอนาคต” และเป็น “ผู้สร้างอนาคต”
อย่าพยามหา Solution ที่สมบูรณ์แบบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในธุรกิจที่มีการแข่งขันสูง ในโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เรามักจะคุ้นเคยกับคำว่า “อย่าตกรถไฟ” ขอแค่อย่าเป็นคนสุดท้ายที่ขึ้น ในกรณีนี้ เราต้องเตรียมพร้อมสำหรับรถไฟขบวนต่อไปและเป็นคนแรกที่ขึ้นรถขบวนนั้น เตรียมพร้อมสำหรับอนาคต แทนที่จะวิ่งไล่ตามคู่แข่ง
บริษัทต้องมีความฝันและวิสัยทัศน์ที่ยิ่งใหญ่สำหรับวันพรุ่งนี้ แต่อาลีบาบาต้องการมากกว่านักสร้างฝัน เราต้องฝ่าฝันเพื่อให้เป็น “นักสร้างอนาคต” (Future Shaper) เราต้องการสร้างรถด่วนขบวนถัดไป ไม่ใช่วิ่งตาม
ในการสร้างธุรกิจ เราต้องมีแผนธุรกิจ ทำวิจัยตลาด และเข้าใจลูกค้า แต่ถ้าเราเริ่มธุรกิจโดยการลงถือทำ จะเป็นการแก้ไขสิ่งที่ผิดพลาด เราจะทำผิดพลาดมากมาย สิ่งสำคัญคือ จะแก้ไขมันได้อย่างมีประสิทธิภาพแค่ไหน
ดังนั้น จงมอบโอกาสแก่คนรุ่นใหม่ในการสร้างความผิดพลาด เขาจะเรียนรู้วิธีที่ถูกต้องแล้วก้าวไปสู่จุดหมายที่ต้องการ
แน่นอนว่าทุกอย่างมีต้นทุนความเสี่ยงที่ยอมรับได้ ต้นทุนที่ใหญ่ที่สุดของนวัตกรรมคือ โอกาส ถ้าไม่ลอง เราจะไม่มีวันรู้ว่าอะไรดีอะไรไม่ดี อะไรจะก่อให้เกิดผลสำเร็จ อะไรที่จะทำให้ล้มเหลว สิ่งที่ก่อให้เกิดผลสำเร็จจะทำให้คุณก้าวไปไกลกว่าคู่แข่ง
กรณีศึกษา “การย้ายไปอยู่บนโทรศัพท์มือถือของเถาเป่า”
แดเนียล จาง ย้อนความไปถึงระหว่างปี 2555-2556 ซึ่งเป็นช่วงเริ่มต้นของอินเทอร์เน็ตบนมือถือ ทีมวิศวกรของอาลีบาบาได้รับมอบหมายให้ดูแลการเปลี่ยนถ่ายของเถาเป่าไปสู่โทรศัพท์มือถือ ผลลัพธ์กลับไม่เป็นที่น่าพึงพอใจ เนื่องจากวิศวกรเป็นกลุ่มคนที่ใช้เครื่องคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ
Alibaba จึงได้จ้างคนรุ่นใหม่ที่ไม่มีภาพเดิมๆ ของเถาเป่าสมัยเป็นเว็บไซต์ช้อปปิ้งบนพีซี
หกปีต่อมา เจียง ฟาน หนึ่งในทีมวิศวกร ได้กลายมาเป็นกรรมการผู้จัดการใหญ่ของเถาเป่าด้วยวัยเพียง 35 ปี ณ วันนี้ ตลาดออนไลน์ของอาลีบาบา มีผู้ใช้ที่เข้าถึงผ่านโทรศัพท์มือถือเกือบ 700 ล้านราย ต่อเดือน
3. นวัตกรรมที่ดี ต้องช่วยแก้ปัญหาผู้บริโภค
นวัตกรรมไม่ใช่เรื่องเฉพาะภาพรวม แต่เป็นเรื่องรายละเอียด นวัตกรรมคือเรื่องเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาที่ลูกค้าต้องเผชิญ เราจึงมักพูดกันเสมอว่าเมื่อไหร่ที่เรารู้ว่าอะไรคือปัญหา เมื่อนั้นเราจะค้นพบโอกาส
กรณีศึกษา “เติมเต็มความต้องการที่ยังไม่ได้รับการตอบสนอง”
ในปี 2546 อีเบย์เป็นเจ้าตลาดอีคอมเมิร์สในจีน ด้วยส่วนแบ่งตลาดประมาณร้อยละ 90 แต่ทีมอาลีบาบาเล็งเห็นว่าอีเบย์เป็นเพียงแพลตฟอร์มประมูลราคาที่ผู้ซื้อและผู้ขายไม่มีโอกาสที่จะติดต่อสื่อสารเพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กันและกัน ทั้งที่ความเชื่อมั่นเป็นสิ่งที่คนทำธุรกิจโดยไม่เห็นหน้าคาดตากันต้องการ
ทีมงานจึงได้สร้างฟีเจอร์ “live chat” สำหรับตลาดออนไลน์ของอาลีบาบา เพื่อให้ร้านค้าและลูกค้าสามารถติดต่อสื่อสารกันได้เป็นครั้งแรก ต่อมา “live chat” ได้เป็นมากกว่าเครื่องมือสื่อสาร แต่เป็นการบริการลูกค้าที่ยอดเยี่ยม และเป็นส่วนสำคัญในการสร้างความเชื่อมั่นระหว่างผู้ซื้อและผู้ขาย
4. ผู้ประกอบการ ต้องทำเพื่อสังคมโดยรวม
คนส่วนใหญ่ให้ความสำคัญกับโอกาสทางธุรกิจ แต่ถ้าคุณต้องการเป็นผู้ประกอบการที่แท้จริง คุณต้องสามารถแก้ปัญหาให้กับสังคมได้ มองไปรอบ ๆ โลกนี้ จะพบว่าปัญหาสังคม ที่คุณสามารถแก้ไขได้นั้นยิ่งเป็นปัญหาใหญ่แค่ไหน ธุรกิจที่คุณสร้างก็ยิ่งใหญ่มากขึ้นเท่านั้น
พันธกิจของ Alibaba คือ “การทำให้ทุกคนสามารถทำธุรกิจได้อย่างสะดวกสบายจากทุกหนแห่งทั่วโลก” เป็นเหตุผลที่ทำให้อาลีบาบาเติบโตขึ้นมาได้อย่างที่เป็นในวันนี้ เราไม่เพียงแต่ทำธุรกิจเพื่อตัวเอง แต่เพื่อสังคมโดยรวม
กรณีศึกษา “จากกล่องข้าวอาหารกลางวัน สู่ยักษ์ใหญ่ด้านส่งอาหาร”
เอ้อเลอมา (Ele.me) เป็นผู้ให้บริการเดลิเวอรี่ระดับท้องถิ่นของอาลีบาบา ก่อตั้งในปี 2551 เพื่อตอบสนองความต้องการของนักศึกษามหาวิทยาลัยเซี่ยงไฮ้ เจียวทง ที่บ่นว่าไม่มีตัวเลือกเรื่องอาหารเวลาเรียน ผู้ก่อตั้งเอ้อเลอมาเล็งเห็นโอกาสจึงนำเสนอบริการจัดส่งอาหารเที่ยงภายในมหาวิทยาลัย ก่อนจะขยายตัวอย่างรวดเร็วสู่การให้บริการตามบ้านและสำนักงาน สิบปีให้หลัง เอ้อเลอมา กลายเป็นผู้ให้บริการเดลิเวอรี่อาหารตามสั่งที่ใหญ่ที่สุดอันดับสองของจีน และกลายเป็นส่วนหนึ่งของอาลีบาบา กรุ๊ปในปี 2561
5. คุณค่า ไม่ใช่ มูลค่า
สตาร์ทอัพควรให้ความสำคัญในการสร้างคุณค่า ไม่ใช่มูลค่า คนจำนวนมากมีแนวคิดยอดเยี่ยม จึงได้สร้าง PowerPoint Presentation ที่ยอดเยี่ยม แล้วใช้แผนงานนั้นมาระดมทุนรอบแรก เขาใช้เงินไปกับการสร้างธุรกิจให้ใหญ่ระดับหนึ่งเพื่อระดมทุนอีกรอบ
แต่สิ่งนั้นได้สร้างคุณค่าบ้างหรือไม่ ถ้าคำตอบคือใช่ ลูกค้าจะอยู่กับคุณ แต่ถ้าไม่ใช่ เขาก็จะจากไป
6. คนต้องมาก่อน
แดเนียล จาง กล่าวว่า สิ่งที่สำคัญที่สุดในหน้าที่และความรับผิดชอบคือ คน เรามีธุรกิจและแพลตฟอร์มที่ดีเยี่ยม แต่สิ่งเหล่านั้นมีจุดสำคัญคือคน ถ้าคุณมีคนที่ใช่ คุณก็จะได้นวัตกรรมที่ใช่ มันไม่ใช่แค่มีไอเดีย แต่มันคือการมีคนที่มีวิสัยทัศน์ และมีความสามารถในการที่จะทำวิสัยทัศน์ให้เกิดขึ้นจริง
คนรุ่นใหม่บางคนมีความคิดสร้างสรรค์และมี Passion แต่เขาไม่มีผู้นำที่ดี เราจึงต้องสอนเขาให้นำทีม และนั่นคือวิธีที่ Alibaba ทำ เพื่อให้มั่นใจว่าความสำเร็จจะยังคงเกิดขึ้นต่อเนื่องในอนาคต
“เมื่อผมคุยกับทีม ผมเริ่มต้นด้วยการฟังเสมอ บางครั้งผมต้องคอยเตือนตัวเองว่าอย่าคอมเมนท์ในทันที เพราะในฐานะซีอีโอ ถ้าผมบอกแนวคิดก็เปรียบเสมือนผมตัดสินใจ ควรจะให้เวลาให้เขาได้ลองทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยตัวเขาเองดู ผลลัพธ์อาจสร้างความประหลาดใจให้คุณ”
